Ảnh minh họa

Tỷ lệ trẻ em bị bạo lực trong gia đình là cao nhất (63,2%), đứng thứ hai là trẻ bị bạo lực trong trường học (20,1%) trong khi đây là hai môi trường ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của trẻ em.


Bộ Công an nghiên cứu trên 2.000 học viên các trường giáo dưỡng, cho thấy có khoảng 50% trẻ em đưa vào trường giáo dưỡng có tuổi thơ từng sống trong tình trạng hà khắc của bố mẹ. Trong đó, số em bị bố đánh chiếm 23% (gấp sáu lần tỷ lệ bị mẹ đánh).


Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng bạo lực trẻ em trong gia đình, trước hết phải kể đến nhận thức của các gia đình, cộng đồng về vấn đề bảo vệ trẻ em chưa đầy đủ và phần nào đó còn bị xem nhẹ, nhiều thói quen, phong tục, tập quán như  văn hoá “Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi”  bấy lâu nay khiến cho người ta coi chuyện đánh con là “bình thường” đó là quyền của cha mẹ phải dạy cho con nên người.


Do thiếu hiểu biết về pháp luật nói chung và pháp luật về quyền trẻ em nói riêng, chưa được các cấp, các ngành quan tâm, đấu tranh loại bỏ, tuyên truyền nâng cao hiểu biết cho các bậc cha mẹ về quyền trẻ em. Từ việc gia đình không có được một chức năng bình thường, cho đến sự thiếu thông đạt, sự khiêu khích của người phối ngẫu, hay sự dồn nén tâm lý của một người, hoặc vì các chất kích thích như rượu, thuốc, hoặc vì thiếu một cuộc sống tâm linh, cho đến những sự khó khăn về kinh tế, đều dẫn đến bạo hành trẻ em.


Kết quả của những sự nghiên cứu về bạo hành đã chứng minh rằng những người có hành vi bạo lực thường muốn chế ngự người khác. Một người có hành vi bạo lực chẳng những có thể dùng vị trí thượng phong về thể lý, nhưng còn có thể dùng những khả năng trỗi vượt về tinh thần, tâm lý, về kiến thức, uy quyền, sự thông đạt, và ngay cả về phương diện mầu da, hay tiếng nói.


Nhiều vụ việc ngược đãi, xâm hại, bạo lực đối với trẻ em chưa được cộng đồng chủ động phát hiện sớm và báo cho các cơ quan chức năng xử lý, can thiệp kịp thời vì họ không muốn có sự  “rắc rối”  liên quan đến họ. Nhận thức về sự nguy hại nhiều mặt và hậu quả lâu dài, nghiêm trọng của các hành vi xâm hại tình dục, bạo lực đối với trẻ em chưa được cảnh báo đúng mức. Đa phần những trẻ em bị ngược đãi, xâm hại và bị bóc lột có tâm lý mặc cảm, tự ty hoặc tâm lý thù hận đối với xã hội và sau này khi trưởng thành nhiều em trong số đó cũng ứng xử tiêu cực đối với người khác.


Trong khi đó, vai trò bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em của gia đình, cộng đồng chưa được coi trọng, kiến thức và kỹ năng bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em của cha mẹ, người chăm sóc trẻ và của chính bản thân trẻ chưa đầy đủ dẫn đến năng lực bảo vệ trẻ em của gia đình, cộng đồng còn hạn chế, trẻ em dễ trở thành nạn nhân của các hành vi bạo lực, xâm hại tình dục và dễ bị lôi kéo vào con đường phạm tội. Tình trạng nhiều gia đình có hoàn cảnh kinh tế khó khăn; cha mẹ ly hôn, ly thân; cha mẹ mắc các tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật cũng là nguyên nhân dẫn đến việc trẻ bị bạo lực.


Nhận thức về bảo vệ trẻ em còn hạn chế thể hiện ở khía cạnh thiếu hiểu biết về luật pháp, về các hành vi vi phạm quyền trẻ em, dẫn đến tình trạng bạo lực trẻ em (khoảng 50% tổng số vụ vi phạm) và các thành viên khác trong xã hội phạm tội nghiêm trọng đối với trẻ em đến mức phải xử lý hình sự. 


Pháp luật về bảo vệ trẻ em còn nhiều khoảng trống, chưa có quy định cụ thể về bảo vệ trẻ em là nạn nhân, nhân chứng; chưa có quy định đặc biệt trong trường hợp nhận tố giác từ trẻ em. 


Giải pháp trước hết là nâng cao nhận thức về quyền trẻ em và ý thức về hậu quả của bạo hành trẻ em. Trong hầu hết các vụ bạo hành trẻ, những người trực tiếp gây ra đều không hiểu biết về quyền trẻ em và quy định pháp luật về vấn đề này. Họ cho rằng đó là cách giáo dục con, xã hội không có quyền can thiệp, họ không nghĩ rằng sẽ bị trừng trị.


Người lớn cần phải hiểu rõ trách nhiệm của mình trong việc nuôi dưỡng, chăm sóc con cái và các quyền mà trẻ được hưởng, đồng thời phải nắm vững Luật Chăm sóc, bảo vệ và giáo dục trẻ em; hiểu rõ và hiểu đúng đặc điểm tâm sinh lý của từng giai đoạn phát triển ở trẻ; nhận thức rõ về hậu quả của những hành vi bạo hành trẻ. Mỗi một tác động lúc tuổi thơ, dù là nhỏ nhất, vẫn có thể để lại những vết hằn tâm lý lúc trưởng thành. Cha mẹ cần phải nắm vững phương pháp giáo dục trẻ, đòn roi là thể hiện sự bất lực trong giáo dục, chỉ có tình thương yêu và cách giáo dục bằng lương tâm và trách nhiệm mới là cách tốt nhất.


Cần giữ cân bằng và kiểm soát tốt thái độ. Có cha mẹ nhận thức được rằng việc đánh con là vi phạm pháp luật, tuy nhiên họ lại không kiềm chế được cảm xúc tiêu cực của bản thân. Thực tế, trong một số gia đình, nhất là gia đình có hoàn cảnh khó khăn, thì tâm lý cha mẹ thường chịu áp lực rất lớn, nên khó giữ được cảm xúc cân bằng, họ thường nổi nóng mỗi khi con cái không chấp hành những quy định của gia đình.


Khi gia đình túng quẫn, xảy ra xung đột, thì con cái thường bị cha mẹ đổ dồn những cảm xúc tiêu cực. Đặc biệt, khi kinh tế khó khăn, gia đình bất hòa, một trong hai người thiếu lòng độ lượng bao dung, thì những đứa con riêng dễ có nguy cơ trở thành nơi họ trút giận vào đó, kiểu giận cá chém thớt.


Vì tương lai của con, cha mẹ hãy kiểm soát và cân bằng những cảm xúc, hành vi tiêu cực của bản thân. Mỗi khi xuất hiện cảm xúc tiêu cực, hãy tránh xa trẻ một chút, nhờ người khác giúp đỡ, uống một ly nước càng chậm càng tốt, hít thở sâu, hoặc trước khi định có hành động gì, hãy nghĩ đến hậu quả. Cần phải thường xuyên chú ý đến hành vi của mình, điều chỉnh, điều khiển hành vi theo hướng tích cực.


Mỗi hành động trừng phạt trẻ về thể xác và tinh thần bao giờ cũng để lại hậu quả khôn lường. Do vậy, hãy luôn cố gắng vượt qua được những khó khăn, trở ngại, hãy có những hành động thiết thực để cải thiện cuộc sống gia đình, giúp các con của mình trưởng thành bằng điểm tựa tinh thần vững chắc của người cha, người mẹ. 


Ðể trẻ em không bị bạo hành ngay trong chính gia đình, ngôi trường của mình, người bạo hành trẻ dù là ruột thịt cũng phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình trước pháp luật. Tuy nhiên, trừng trị không giải quyết được tận gốc vấn đề, mà quan trọng hơn là tuyên truyền, giáo dục, làm thay đổi nhận thức của mỗi cá nhân, mỗi gia đình và cộng đồng.


Bên cạnh đó, cần hướng tới các giải pháp bảo đảm an sinh xã hội, hình thành các dịch vụ xã hội bảo vệ trẻ em theo cả hai hình thức công ích và xã hội hóa; nâng cao vị trí, vai trò của giáo dục mầm non trong hệ thống giáo dục quốc dân…