Hiện nay, đi một vòng qua các vùng trồng cà phê tập trung của Đăk Lăk nói chung và Buôn Ma Thuột nói riêng, không khó để nhận thấy một số vườn cà phê vối được trồng xen rất nhiều loại cây trồng khác, không tuân thủ qui trình kỹ thuật với mật độ rất dày, gây khó khăn cho việc chăm sóc, bón phân, tưới nước…(vì mỗi loại cây trồng mang đặc điểm sinh học khác nhau, đòi hỏi qui trình chăm sóc khác nhau), đặc biệt rất khó khăn trong việc ứng dụng công nghệ cao (công nghệ tưới tiết kiệm kết hợp bón phân qua nước và một số công nghệ khác) ảnh hưởng đến năng, chất lượng và hiệu quả kinh tế. Hệ lụy hơn, khi tự ý phát triển ồ ạt một số loại cây ăn quả lâu năm trong vườn cà phê không theo kế hoạch, thiếu sự liên kết chuỗi giá trị sẽ tiềm ẩn nguy cơ cung vượt cầu, phát triển thiếu tính bền vững. Điều quan trọng hơn nữa, nếu trồng xen với mật độ quá dày với tư tưởng phá bỏ dần diện tích cà phê sẽ ảnh hưởng rất lớn đến qui hoạch về diện tích cây trồng đã định hướng của địa phương.

Trước thực trạng trên, với mục tiêu sản xuất cà phê vối theo hướng bền vững với năng suất hơn ba tấn cà phê nhân trên một hec ta, thu nhập tăng từ 1,5 đến 2 lần so với cà phê trồng thuần, ngày 24/9/2018, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (Bộ NN & PTNT) đã ban hành “Qui trình trồng xen cây hồ tiêu, cây sầu riêng và cây bơ trong vườn cà phê vối” (Quyết định số 3702/QĐ-BNN-TT,).

Vườn cà phê trồng xen không còn khoảng trống nào để cà phê quang hợp ,sinh trưởng và phát triển tại thôn Cao Thắng, xã Ea Kao, TP. Buôn Ma Thuột. 

Theo đó, qui trình đã hướng dẫn rất chi tiết từ kỹ thuật thiết kế vườn trồng xen, thời vụ trồng, tiêu chuẩn giống, tưới tiêu, phòng trừ sâu bệnh… cho đến chế độ dinh dưỡng đáp ứng cho từng loại cây trồng xen trong cà phê theo từng giai đoạn sinh trưởng và thu hoạch, bảo quản, sơ chế cà phê. …. Đặc biệt, Bộ NN & PTNT rất chú trọng đến mật độ, khoảng cách trồng xen của sầu riêng, tiêu, bơ trong vườn cà phê để đảm bảo cho cả cây trồng chính và cây trồng xen đều phát triển tốttheo hướng bền vững.

Theo qui trình, đối với cây bơ và cây sầu riêng nếu như trước đây nông dân thường trồng xen trong cà phê từ 120 cây/ha trở lên (khoảng cách 9m x 9m trở xuống) thì hiện nay qui trình chỉ cho phép trồng với mật độ không quá 69 cây/ha (khoảng cách 12m x 12m ) cùng với 1.041 cây cà phê/ha (khoảng cách 3m x 3m). Hoặc mật độ 55 cây/ha (khoảng cách 12m  x  15m) và 1.055 cây cà phê/ha (khoảng cách 3m x 3m).

Riêng đối với trồng xen cây hồ tiêu trong vườn cà phê vối, tùy vào điều kiện thực tế đất đai có thể chọn một trong ba mật độ khoảng cách khác nhau. Với mật độ cà phê 1.110 cây/ha (3m x 3m) có thể trồng xen 555 cây hồ tiêu/ha (khoảng cách 3m x 6m) hay xen 370 cây hồ tiêu/ha (khoảng cách 3m x 9m) hoặc xen 278 cây hồ tiêu/ha (khoảng cách 6m x 6m).

Vườn cà phê xen các loại cây trồng dày đặc, không tuân thủ qui trình 

Vẫn biết, với xu hướng trồng xen các loại cây trồng hịêuquả trong vườn cà phê tại Đăk Lăk nói chung và Buôn Ma Thuột nói riêng, là chủ trương của địa phương trong thời gian qua, ngoài việc gia tăng thu nhập trên đơn vị diện tích, hạn chế rủi ro khi giá sản phẩm cà phê không ổn định,tạo vùng tiểu khí hậu phù hợp cho cà phê phát triển, thì còn hạn chế rất lớn sự tác động không thuận lợi của môi trường do biến đổi khí hậu mang lại (sâu bệnh, ảnh hưởng lốc xoáy, mưa bão...), đây cũng là giải pháp tối ưu trong phát triển sản xuất cà phê hiện nay. Tuy nhiên cần chú trọng đến qui trình trồng xen các loại cây trong vườn cà phê vối mới ổn định hiệu quả kinh tế theo hướng phát triển bền vững. Ngoài ra ứng dụng qui trình trồng xen đã được các nhà khoa học nghiên cứu sẽ đảm bảokế hoạch của“Chương trình phát triển cà phê bền vững” của Đăk Lăk; ngày càngnâng cao thương hiệu “Cà phê Buôn Ma Thuột” mà nhiều năm qua đã dày công quảng bá, xúc tiến thương mại.

Để khắc phục thực trạng trồng xen quá dày như hiện nay cũng như phát triển diện tích cà phê trồng xen đúng qui trình kỹ thuật trong thời gian tới, các địa phương cần tuyên truyền hướng dẫn đến từng người sản xuất cà phê theo nhiều kênh khác nhau. Các cơ quan chuyên môn quan tâm hơn trong việc tăng cường tập huấn, hướng dẫn qui trình trồng xen đến với nông dân; các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh cà phê quan tâm lồng ghép triển khai qui trình trồng xen trong chương trình liên kết cà phê bền vững với nông dân;Hội nông dân cũng như đoàn thể các cấp cũng cần tuyên truyền nông dân thực hiện qui trình trồng xen trong cà phê thông qua các cuộc hội họp, tập huấn…

(Tin, hình: Cẩm Lai)